GÖRME ENGELLİLERDE OKUL EĞİTİMİ, EĞİTİM ORTAMININ BELİRLENMESİ, MESLEKİ VE TEKNİK EĞİTİM
**İbrahim Elibal**
Genelde görme engelli çocuklar, az gören çocuklara göre daha erken
dönemde teşhis edilseler de ilk yaşam yıllarında gelişimlerine dönük fazla müdahale yapılmaz. Az görenlerde ise ilk yaşam yıllarında genelde görmenin
artması beklendiğinden gelişim basamaklarının en önemli dönemi olan bu yıllar boşa geçer. Zeka engeli gibi görme engeli yanında ikinci engeli olan çocuklarda aile çoğu zaman görmeyi ikinci plana iter.
Yaşamın ilk 6 ayında görme engelli çocuklarda rehabilitasyonun amacı, fizik motor, duygusal ve sosyal açıdan gelişimini en iyi şekilde tamamlamasını sağlamak, varolan görme engelinin derecesine, işlevselliğine göre uygulanacak görsel uyarıcı çalışmalar ile özel eğitimciler ve psikologlarla görmesini en iyi şekilde kullanmasını öğreterek gören çocuklarla birlikte kaynaştırılmış eğitim ortamına hazırlamaktır.
Gelişmiş ülkelerde, körlerde dahil, az gören çocuklara uygulanan erken müdahale sonrasında körler okullarına giden çocuk sayısı azalmış, bu çocukların kaynaştırılmış
eğitim programlarına girmeleri kolaylaşmıştır. Bu ülkelerde körler okuluna giden çocuklar, görme engeline ilave ikinci engeli olan veya rehabilitasyon sürecinden geçmemiş çocuklardır.
Erken müdahalede 0-6 yaş grubunda teşhise dayalı eğitim yöntemi ile çocuğun duyularını en iyi şekilde geliştirmesini sağlayan çalışmalar uygulanmalıdır. Çalışmalar sonrasında kendi meslek dalları açısından çocuğu inceleyen aile eğitimci ve sağlıkçılar ile ilgili meslek grupları biraraya gelerek en ince detayları değerlendirerek ve çocuğun eğitim ortamına karar vermelidirler. Süreçte aşağıdaki konularda bilgi toplanmalıdır.
-Bilgi toplamada çocuk gözünü ne derece kullanıyor.
-Bilgi toplamada çocuk dokunma duyusunu ve diğer duyularını ne ölçüde kullanıyor.
-Baktığı cisimlerin büyüklükleri ve çalışma mesafesi,
-Gözün rahatsızlığının durumu ve seyri,
-Okuma ve yazmada görme bozukluğundan başka engel var mı?
Görme engelli çocuğun okulu ve eğitim ortamı seçilirken üzerinde durulması gereken konu, alınacak kararın hayati önem taşıdığı, bu nedenle en küçük detayların bile değerlendirilmesi gerektiğidir. İdeali çocuğun evine en yakın okula gitmesidir.
Gören çocukların eğitiminde kullanılan öğretici materyaller (cetvel, çeşitli modeller, yer küre, çizelgeler gibi) ve eğitim yöntemleri (göstererek ders verme, sözle yönlendirme gibi) görme engelliler için uygun olmayabilir. Bu nedenle kaynaştırılmış eğitim de görme engelli çocuklar özel eğitimciler, gezici öğretmenler ve özel eğitim araçlarıyla
desteklenmelidirler.
İlköğretimden sonra görme engelli çocuğun meslek seçimi için hangi tür eğitim alacağı, nasıl yönlendirileceği önem kazanır.
Meslek lisesine gidecek çocuğun meslek seçimi için uygun özellikleri, o mesleğin eğiticisi ile birlikte, o meslek ortamında değerlendirilmelidir. Bu dönemde de aile ile birlikte konunun uzmanlarından oluşan ekip çalışması çok önemlidir. Çocuğun
isteği ve kabiliyetleri göz önünde bulundurulmalıdır. Sonradan görme engelli olanların mesleki rehabilitasyonlarında görme derecesine göre optik ve elektronik sistemlerle görme desteklenerek ve ilgili eğitim kurumunda yapılacak uyarlamalarla kendi eğitiminin devamı sağlanmalıdır. Son zamanlardaki bilgisayar sistemlerindeki ilerlemeler sayesinde görme engellilerin çeşitli çalışma ortamlarında istihdamına yönelik imkanlar her geçen gün artmaktadır. Bu teknolojik gelişmeler yakından takip edilerek görmeyenlerin hizmetine sunulmalıdır.
İlköğretim sonrasında görme engelli çocuklar aşağıda örneklenmeye çalışılan okullara yönlendirilebilirler:
· Fen Liseleri
· Sosyal Bilimler Lisesi
· Anadolu Liseleri
· Anadolu Teknik ve Anadolu Meslek Liseleri
· Anadolu Ticaret Meslek Liseleri
· Anadolu Öğretmen Liseleri
· Anadolu İmam-Hatip Liseleri
· Tarım Meslek Lisesi
ANADOLU TEKNİK VE ANADOLU MESLEK LİSELERİNDE UYGULANAN PROGRAMLAR
· Bilgisayar
· Bilgisayar Nümarik Kontrol
· Dokuma
· Gazetecilik
· Konfeksiyon
· Örgü Teknolojisi
· Radyo Televizyon
· Tekstil
KIZ TEKNİK ÖĞRETİM GENEL MÜDÜRLÜĞÜNE BAĞLI OKULLAR
ANADOLU KIZ MESLEK LİSELERİ
· Ağırlama ve Gıda Teknolojisi
· Bilgisayar
· Büro Yönetimi ve Sekreterlik
· Çocuk Gelişimi ve Eğitimi
· El Sanatları ve Teknolojisi
· Seyahat Acenteciliği
· Tekstil
· Tekstil Konfeksiyon
· Yaşlı Hizmetleri
TİCARET VE TURİZM ÖĞRETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜNE BAĞLI ANADOLU TÜRÜ OKULLAR
ANADOLU TİCARET MESLEK LİSELERİ
· Dış Ticaret
· Bilgisayar
· Mahalli İdareler
· Yönetim ve Ticaret Sekreterliği
· Hukuk Sekreterliği
· Tıp Sekreterliği
· Turizm Alanı
ANADOLU İLETİŞİM MESLEK LİSELERİ (BÖLÜMLER)
· Gazetecilik
· Radyo-Televizyon
· Halkla İlişkiler ve Tanıtımı
· ANADOLU OTELCİLİK VE TURİZM MESLEK LİSELERİ( BÖLÜMLER)
· Resepsiyon
· Servis
· Mutfak
· Kat Hizmetleri
· Seyahat Acenteciliği
· TARIM MESLEK LİSELERİ
Ülkemizde görme engelli ya da görme engelinın dışında daha fazla engeli olan ilk öğretim öğrencilerimiz genelanlamda düz liseleri tercih etmektedirler. Özellikle birden fazla engeli olan öğrencilerin büyük bir bölümü orta öğretimi uyarıda bırakmak zorunda kalmakta bir kısmı orta öğretime devam etmektedirler. Orta öğretim kurumlarının büyük bir bölümünde özellikle sayısal ve yabancı dil derslerine yönelik gereken eğitim ortamı oluşturulamamaktadır. Bu durum öğrencilerimizin üniversteyi kazanmalarını güçleştirmektedir. Son yıllarda öğrencilerimizin en çok tercih ettikleri hukuk, psikoloji gibi bölümlerin eşit ağırlığa dönüştürülmesi yine başarı oranını düşürmüştür. Birden fazla engeli olan öğrencilerimiz orta öğretime gittiklerinde başarlılı olamamaktadırlar. Okula uyum sağlayamamaktadırlar. Onların özel yeteneklerine göre örneğin el becerisi vb. bölümleri tercih etmeleri mezun olduktan sonra ancak korumalı iş yerlerine girmeleriyle önem kazanacaktır.
Ülkemizde görme engelliler, durumlarına uygun fabrika atölyelerde işçi, santral operatörü öğretmen, avukat, psikolok, sosyolok, sosyal hizmet uzmanı, tercüman, gazeteci, şair, yazar, bilgisayar operatörlüğü vb. meslekleri icra etmektedirler.
Sonuç olarak, görme engelli bireylerin hem yeteneklerini geliştirmek, hem meslek öğrenmelerini sağlamak, hem de üretim yapmaları amaç edinilmelidir. Bu bireylerin herşeyden önce birşeyler öğrenmelerini ve topluma kazandırılmaları amaçlanmalıdır. Önemli olan da bu gençlerimizi ve çocuklarımızı topluma kazandırmak, Onları üretici birer birey haline getirmektir.
İbrahim Elibal
Psikolojik Danışman
